METODY NAUKI CZYTANIA
W Polsce, na przestrzeni ostatnich lat, pojawi³o siê wiele nowych koncepcji nauki czytania, umownie nazywanych „metodami”. Stosowanie ich w edukacji przedszkolnej wymaga okre¶lonej wiedzy o rozwoju dziecka oraz o specyficznych w³a¶ciwo¶ciach jêzyka polskiego. Nowe metody stanowi± dla nauczyciela swoiste wyzwanie – pomocy dzieciom w ¿mudnej, czasami monotonnej, pe³nej przeszkód drodze poznania.
Dzisiejszy dzieciêcy ¶wiat jest o wiele wiêkszy i bogatszy ni¿ dawniejszy. Dziecko w wieku przedszkolnym, by poznaæ otaczaj±c± je rzeczywisto¶æ, musi dysponowaæ umiejêtno¶ciami daleko wykraczaj±cymi poza ramy zwyk³ych, codziennych zajêæ. Ta oczywista prawda ukierunkowuje jego dzia³ania m.in. na opanowywanie umiejêtno¶ci czytania. Dziecko czuje potrzebê odczytywania informacji poprzez rozszyfrowywanie odpowiednich znaków zapisu, za pomoc± których zosta³ zakodowany, by kolejno zestawiaj±c je z innymi, oceniaæ i porz±dkowaæ, a nastêpnie wykorzystywaæ we w³asnym dzia³aniu. W ten sposób postrzega umiejêtno¶æ czytania jako pierwszy, samodzielny krok w uniezale¿nieniu siê od doros³ych.
Zarówno nauczyciele, jak i teoretycy, poszukuj± optymalnych rozwi±zañ, wspomagaj±cych naukê czytania dzieci w wieku przedszkolnym. Jedni i drudzy s± tak¿e zgodni, ¿e z³o¿ono¶æ problemu i jego wieloaspektowo¶æ nie sprzyja znalezieniu uniwersalnej metody nauki czytania, która odpowiada³aby ka¿demu dziecku z osobna. ¦wiadcz± o tym ci±g³e poszukiwania jednej „najlepszej” metody.
NOWE KONCEPCJE NAUKI CZYTANIA
Podstawowym kryterium wyboru odpowiedniej metody nauki czytania powinny byæ przede wszystkim specyficzne cechy danego jêzyka. W Polsce dominuje metoda analityczno-syntetyczna w odmianie wyrazowej. Konieczno¶æ poznania sylab, cz±stek wyrazowych i liter, by móc poprawnie identyfikowaæ ró¿ne formy tego samego wyrazu, jest niezbêdna ze wzglêdu na fleksyjny charakter naszego jêzyka. Wiêkszo¶æ nowych rozwi±zañ metod nauki czytania polega na próbie modyfikacji metod analityczno – syntetycznych lub globalnych oraz postulowaniu wyd³u¿enia w czasie nauki czytania poprzez zachêcanie do rozpoczêcia nauki czytania z dzieæmi poni¿ej szóstego roku ¿ycia.
Przedstawiony poni¿ej przegl±d wybranych koncepcji nauki czytania to wybór rozwi±zañ adaptowanych w Polsce najczê¶ciej w odniesieniu do nauki czytania w edukacji przedszkolnej. Przegl±d ten nie dokonuje oceny, a jedynie pokazuje mo¿liwo¶ci w odniesieniu do wczesnej nauki czytania.
1. Metoda barwno-d¼wiêkowa H. Metery
By³a stosowana w Polsce w latach siedemdziesi±tych, jednak niektóre wykorzystywane przez autorkê rozwi±zania mog± byæ nadal po¿yteczne w nauce czytania w przedszkolu.
Helena Metera wydzieli³a dwa okresy nauki czytania. Pierwszy, przed- literowy, w którym nastêpuje poznanie d¼wiêkowej budowy wyrazów i drugi, przeznaczony na opanowanie zapisu graficznego poszczególnych d¼wiêków-liter oraz w³a¶ciw± naukê czytania.
Autorka podkre¶la znaczenie dobrej znajomo¶ci struktury d¼wiêkowej wyrazów dla rozumienia czytanego przez dziecko tekstu. H. Metera przyjê³a za³o¿enie o wykorzystaniu innych analizatorów ni¿ s³uchowy w kszta³towaniu analizy i syntezy s³uchowej wyrazów wraz z umiejêtno¶ci± ró¿norodnego operowania d¼wiêkow± struktur± wyrazów przed poznaniem jego znaku graficznego. Dokonywanie analizy wzrokowo s³uchowej lub ruchowo-s³uchowej z powolnym przej¶ciem od symbolicznego zapisu (ruch cia³a) do symbolicznego zapisu graficznego (kolorowy kar tonik), a potem do w³a¶ciwego zapisu graficznego (litera) prowadzi do zrozumienia zwi±zku, jaki zachodzi miêdzy d¼wiêkiem a jego zapisem.
2. Nauka czytania i pisania metod± fonetyczno – literowo – barwn± B. Roc³awskiego
£±czy technikê p³ynnego czytania ze zrozumieniem z nauk± pisania, poniewa¿, zdaniem autora, nie nale¿y odrywaæ czytania od pisania ani uczyæ jednego bez drugiego To w³a¶nie poznawanie liter wyzwala u dziecka spontaniczn± chêæ pisania. Dlatego nauka czytania postêpuje prawie jednocze¶nie z nauk± poprawnego kre¶lenia i ³±czenia liter. Wprowadzenie kolorów czerwonego i zielonego zosta³o podyktowane konieczno¶ci± wyodrêbniania ¶ci¶le okre¶lonych g³osek w trakcie nauki czytania. To zró¿nicowanie kolorystyczne wprowadzono w wyrazach, w których liczba g³osek nie jest równa liczbie liter. Niektóre g³oski s± zapisywane dwoma lub trzema literami - wówczas ten fragment zapisu oznacza siê kolorem zielonym. Kolorem czerwonym oznacza siê w wyrazach to miejsce, gdzie litera lub dwuznak s± symbolem graficznym g³oski zapisywanej w innym miejscu, w innym wyrazie inn± liter±.
W celu u³atwienia dziecku analizy i syntezy g³oskowej (fonemowej) oraz poznania zapisu graficznego wyrazu elementem koniecznym jest - zdaniem B. Roc³awskiego zastosowanie w æwiczeniach i w zabawie specjalnych klocków LOGO. Twórca koncepcji programu nauki czytania i pisania metod± fonetyczno-literowo-barwn± jest równie¿ autorem klocków LOGO sk³adaj±cych siê na swoisty ruchomy alfabet. Ró¿ni siê on nieco od alfabetu stosowanego w podrêcznikach szkolnych. Autor w³±czy³ do niego nowe wieloznaki: ni, si, zi, ci, dzi. Wprowadzi³ równie¿ litery q, y, x.
Klocki zawieraj± cztery podstawowe warianty danej litery. Ka¿dy wariant jest znakiem tego samego fonemu. Na ka¿dym klocku wystêpuje wielka i ma³a litera drukowana oraz wielka i ma³a litera pisana
Czytanie wyrazów nale¿y rozpoczynaæ wstêpn± technik±, zwan± "¶lizganiem siê" z litery na literê. "¦lizganie siê" z wyd³u¿eniem g³osek jest tylko pocz±tkowym etapem, w którym od czytania krótkich wyrazów i sylab przechodzi siê do czytania krótkich tekstów.
By nauka czytania przebiega³a równomiernie u wszystkich ucz±cych siê, nie wolno zani¿aæ poziomu wymagañ w odniesieniu do ka¿dego dziecka. Je¿eli dziecko nauczy³o siê czytaæ szybciej ni¿ rówie¶nicy, to doskonali ono technikê czytania, gdy inne dziecko dalej pozostaje na etapie syntezy i analizy sylabowej. W nauce czytania ca³y czas nale¿y pracowaæ z dzieckiem w takim tempie i przez taki okres, by nie zabijaæ w nim naturalnej chêci do czytania.
3. Metoda Dobrego Startu M. Bogdanowicz
To polska modyfikacja francuskiej metody Bon Depart. Dokonana w Polsce adaptacja tej metody odbiega jednak znacznie od francuskiego pierwowzoru. Autorka adaptacji, Marta Bogdanowicz wprowadzi³a szereg zmian oraz wzbogaci³a metodê o wiele nowych elementów. Odesz³a od obcojêzycznego nazewnictwa. pozostawiaj±c jedynie ogóln± ideê, niektóre techniki i kilka wzorów graficznych.
W opracowanej przez siebie wersji przetworzy³a strukturê zajêæ na wprowadzaj±ce, w³a¶ciwe i koñcowe oraz zmieni³a formu³ê i przebieg æwiczeñ (ruchowe, ruchowo-s³uchowe, ruchowo-s³uchowo-wzrokowe), a tak¿e uzupe³ni³a zestaw piosenek i wzorów
W polskiej adaptacji metody podstaw± jest jednoczesne usprawnianie analizatorów: wzrokowego, s³uchowego i kinestetyczno-ruchowego. Zasadnicz± rolê odgrywa wzrok, s³uch i sprawno¶æ motoryczna dziecka. Metoda Dobrego Startu, mimo ukierunkowania na rozwój funkcji percepcyjno- motorycznych, kszta³ci i usprawnia tak¿e inne funkcje psychiczne.
Obecnie istniej± trzy polskie warianty Metody Dobrego Startu:
- "Piosenki do rysowania" - to zestaw æwiczeñ dla dzieci rozwijaj±cych siê nieharmonijnie, dzieci z tzw. ryzyka dysleksji oraz dzieci z powa¿nymi zaburzeniami rozwoju.
- "Piosenki i znaki" - stanowi± przed³u¿enie poprzedniego zestawu æwiczeñ, ale realizuje siê je na innym materiale. Przeznaczone s± równie¿ dla dzieci z tzw. ryzyka dysleksji oraz w okresie poprzedzaj±cym naukê liter dla dzieci starszych, powy¿ej siedmiu lat, opó¼nionych w rozwoju.
- "Piosenki na literki" - to zbiór æwiczeñ u³atwiaj±cych polisensoryczne uczenie siê liter, zw³aszcza dzieciom z grupy tzw. ryzyka dysleksji i uczniom dyslektycznym oraz dzieciom maj±cym trudno¶ci w nauce czytania i pisania, a tak¿e dzieciom opó¼nionym w rozwoju.
4. Zabawa w czytanie G. Domana
Glen Doman traktuje czytanie jako element dzieciêcej zabawy. Jest zwolennikiem domowej nauki czytania i prze nosi j± ze zinstytucjonalizowanych form kszta³cenia do domu rodzinnego. W ten sposób nauka czytania poch³ania wiêcej czasu, ale jednocze¶nie uwzglêdnia indywidualne predyspozycje dziecka. Cz³onkowie rodziny, zw³aszcza matka, tworz±c wokó³ czytania swoisty klimat i aurê zabawy, ucz± dziecko czytaæ w zgodzie z jego rozwojem i mo¿liwo¶ciami. Przyspieszenie lub spowolnienie tempa zdobywania umiejêtno¶ci czytania jest uzale¿nione od samopoczucia dziecka i jego chêci do zabawy. Roz³o¿enie nauki czytania w czasie oraz potraktowanie jej przez dziecko jako jeszcze jednego elementu zabawy, wcale nie wiod±cego, a wiêc pozbawionego oceny, eliminuje wiêkszo¶æ negatywnych czynników wspó³wystêpuj±cych w klasycznych metodach nauki G. Doman twierdzi, ¿e naukê czytania mo¿na rozpocz±æ z dzieckiem wkrótce po jego urodzeniu. Uwa¿a, ¿e istnieje ¶cis³y zwi±zek pomiêdzy procesem kszta³towania siê pojêæ a technik± czytania. St±d sugeruje wprowadzenie swoistej stymulacji wielo zmys³owej, która mo¿e ê przyczyniæ do pe³niejszego rozwoju dziecka. Radosna i pozbawiona zabawa w czytanie nie tylko umo¿liwia dziecku nabycie umiejêtno¶ci czytania, ale rozwija równocze¶nie jego kompetencje jêzykowe.
"Zabawa w czytanie" to wykorzystanie globalnej nauki czytania odpowiednio dobranych wyrazów z zachowaniem pewnej chronologii ich prezentacji w ¶ci¶le okre¶lony przez autora sposób. Zapamiêtywanie wyrazów, a raczej ich zapisu graficznego, nie sprawia dzieciom wiêkszych trudno¶ci, je¿eli rozumiej± one sens przeczytanego przez siebie wyrazu.
5. Wprowadzenie w ¶wiat pisma I. Majchrzak (odimienna metoda nauki czytania).
Wg. koncepcji I. Majchrzak rozumienie s³owa powinno wyprzedzaæ umiejêtno¶æ jego odczytania, „bo to nie litery siê czyta, tylko sens”. O nabyciu umiejêtno¶ci czytania decyduj± umys³ i wzrok. Dziecko od samego pocz±tku wchodzi w ¶wiat pisma jako w ¶wiat znaczeñ, a nie poszczególnych liter. W swoich za³o¿eniach koncepcja pomija prawie zupe³nie analizê i syntezê s³uchow±, a nowo¶ci± jest to, ¿e naukê rozpoczyna od imienia, które jest s³owem „otwieraj±cym ¶wiat pisma”. Jest kluczem, za pomoc± którego dziecko mo¿e, w sposób dla siebie naj³atwiejszy i najbardziej naturalny, odkryæ alfabetyczn± strukturê pisma, czyli reakcjê znaczeniow± miêdzy wyrazem napisanym a s³owem mówionym oraz reakcjê brzmieniow± miêdzy liter± a fonemem.
Do niedawna w polskich przedszkolach nauka czytania rozpoczyna³a siê bardzo intensywn± prac± dopiero w tzw. „zerówce". Wiêc edukacja przedszkolna w tym zakresie trwa³a jedynie rok. Z do¶wiadczenia wiemy, ¿e to ma³o czasu, a tempo by³o do¶æ du¿e i nie wszystkie dzieci nad±¿a³y za nim. Za¶ wczesn± naukê czytania rozpoczynamy ju¿ od najm³odszej grupy dzieci przedszkolnych i mo¿emy kontynuowaæ j±, a¿ do „zerówki”. Mamy wiêc oko³o 4-lat nauki.
Obecnie u³atwieniem we wdra¿aniu wczesnej nauki czytania jest wydany program dr I. Majchrzak pt.: „Nazywanie ¶wiata - odimienna metoda nauki czytania” i 2 ksi±¿ki z cyklu: „Opowie¶ci sowy”, wg. których wprowadzamy kolejne dzia³ania edukacyjne.
Wczesne czytanie przebiega zgodnie z pewnymi etapami:
1. Akt inicjacji – wprowadzenie wizytówek z imionami dzieci. Na wizytówkach wpisujemy imiona wed³ug propozycji dzieci. Mog± byæ zdrobnienia. Wizytówki wypisujemy przy dziecku, obja¶niaj±c ka¿d± napisan± literê. Nastêpnie wizytówki rozwieszamy w sali, w miejscach wybranych przez przedszkolaków np. na szufladkach, ¶cianach, bokach szafek itd.
2. ¦ciana pe³na liter – Na d³ugiej ta¶mie przygotowujemy alfabet do demonstracji z literami pisanymi i drukowanymi, du¿ymi i ma³ymi, który jest na sta³e przymocowany do tablicy lub jednej ze ¶cian w sali. Alfabet uzmys³awia dzieciom, ¿e wszystkie, tak ró¿ne w brzmieniu imiona, zosta³y zapisane za pomoc± ograniczonej liczby znaków. Dzieci w sposób spontaniczny odszukiwa³y litery, które s± w imionach.
3. Prezentacja alfabetu – nauczycielka prezentuje wszystkie litery alfabetu du¿e i ma³e. Jedna litera na dzieñ. Omawia ich kszta³t oraz brzmienie. Dzieci sprawdzaj±, czy wskazana litera znajduje siê w ich imieniu.
4. Targ liter- Polega na wymianie z innymi dzieæmi poszczególnych liter zawartych we w³asnym imieniu lub nazwach wybranych do zabaw desygnatów. Ten etap jest przeplatany ró¿norodnymi czynno¶ciami manualnymi, aktywizuj±cymi dziecko i utrwalaj±cymi poznane liter. „Targ liter” to okres ró¿nych zabaw i gier z wykorzystaniem liter, sylab i wyrazów o prostej budowie. W czasie tych zabaw dziecko powinno kojarzyæ d¼wiêk(g³oskê) z jej zapisem graficznym (liter±).
5. Gry w sylaby – Na kartkach papieru piszemy sylaby, zrazu tylko najprostsze, pó¼niej bardziej skomplikowane i rozdajemy je dzieciom pytaj±c ,, Masz s³owo, czy nie masz s³owa?” Komu sylaby u³o¿± siê w s³owa ten wygrywa.
6. Nazywanie ¶wiata - to æwiczenie, które polega na przyporz±dkowaniu odpowiedniej nazwy do wszystkiego co znajduje siê wokó³ nas. To zabawa, w której dzieci etykietuj± przedmioty w sali. Im wiêcej liter dziecko pozna³o, tym ³atwiej dochodzi do rozszyfrowania znaczenia danego s³owa.
Przyk³ady zabaw do poszczególnych etapów wczesnej, odimiennej metody nauki czytania:
INICJACJA
Znam twoje imiê - Dziecko bierze jedn± z wizytówek roz³o¿onych na pod³odze i wrêcza j± w³a¶cicielowi. Je¿eli ¿adnej nie rozpoznaje to odszukuje swoj±.
Który samolot startuje? - Wszystkie dzieci jako samoloty stoj± na lotnisku. Nauczycielka pokazuje jedn± z liter i te dzieci, które maj± j± w swoim imieniu startuj± do lotu.
Kr±¿y, kr±¿y moje imiê - Wszyscy siedz± w kole. Pocz±tkowo nauczycielka, pó¼niej które¶ z dzieci, podaje pierwszemu koledze wizytówkê. Kartka przechodzi z r±k do r±k, a¿ trafi do w³a¶ciciela imienia. Po chwili po-dajemy kolejn± wizytówkê. Kartki kr±¿± w kole, a¿ znajd± w³a¶cicieli.
¦CIANA PE£NA LITER
Imiê na i w kopercie- Nauczycielka daje dzieciom koperty, w których znajduj± siê napisane na oddzielnych kartkach litery sk³adaj±ce siê na ich imiona. Zadaniem dziecka jest z³o¿enie swojego imienia najpierw wed³ug wzoru, potem z pamiêci. Dzieci uk³adaj± swoje imiona nawzajem, wyszukuj± wspólnych liter.
Literowe pude³eczko- Jedno dziecko trzyma pude³ko, w którym s± litery z konkretnego imienia. Obok dziecka z pude³kiem ustawia siê czworo dzieci, ka¿de z nich wyci±ga jedna literê. Zadaniem dzieci jest takie ustawienie siê, by utworzyæ imiê kolegi. Nastêpnie nauczycielka wrzuca do pude³eczka literki z innego imienia.
Domki literek- Zabawa przy muzyce. Na pod³odze dzieci rozk³adaj± domki wyciête z papieru a na nich nauczycielka uk³ada po jednej literze z alfabetu. Dzieci próbuj± nazywaæ te litery i wyszukaæ je w alfabecie ¶ciennym. Nastêpnie w rytm muzyki dzieci poruszaj± siê po sali. Gdy muzyka milknie ka¿de dziecko podbiega do tego domku, który ma pierwsz± literê z jego imienia. Modyfikacja: ostatni± literkê z jego imienia lub do domku z literka A czy K itd.
NAZYWANIE ¦WIATA
Wyrazowe zadania- Dzielimy dzieci na III zespo³y.
I zespó³ - ma za zadanie powyjmowaæ karteczki z rzeczownikami z tzw. „Magicznego pude³ka” i pouk³adaæ je , poprzypinaæ lub ponaklejaæ do odpowiednich przedmiotów w sali.
II zespó³ – Otrzymuje kilka kartek ze zdaniami ( np. Klocki le¿± w pojemniku), które k³ad± w odpowiednich miejscach sali.
III zespó³ - sprawdza czy wszystko zosta³o poprawnie u³o¿one, czyli dobrze dopasowane rzeczowniki lub zdania .
Czêsto powtarzamy zabawê , zmieniaj±c sk³ad zespo³ów oraz tre¶æ zapisanych zdañ i wyrazów.
Etykietki- Dzieci losuj± napisy, odczytuj±, wybieraj± odpowiedni± zabawkê i uk³adaj± j± na stoliku, obok ustawiaj± etykietê. Lub po cichym odkryciu s³owa odszukuje wzrokiem przedmiot i g³o¶no okre¶la jego charakterystyczne cechy.
GRY CZYTELNICZE
Zgaduj –zgadula- Na stoliku le¿y sze¶æ ponumerowanych karteczek od 1do 6. Dziecko rzuca kostk±, liczy ilo¶æ wylosowanych kropek. Wybiera karteczkê z cyfr± sze¶æ i odczytuje pierwsze wyrazy np. W ogrodzie rosn±..... Dokañcza zdanie rysunkiem lub s³ownie.
6. Naturalna nauka jêzyka – program nauki czytania powsta³y z inicjatywy W. Pye
Za twórcê tej metody uwa¿a siê B. Cutting’a. Naturalna metoda jêzyka to nauka s³uchania, mówienia, czytania i pisania poprzez zabawê i twórcze dzia³ania. Towarzyszy jej stale dzieciêca aktywno¶æ twórcza. Dlatego metoda ta jest odbierana nie tylko jako uczenie siê jêzyka, ale przede wszystkim jako edukacja poprzez jêzyk, w której jest on ¶rodkiem komunikacji i instrumentem my¶lenia. Istot± czytania jest tutaj zrozumienie przez dziecko czytanych przez siebie tre¶ci, w których ujmuje siê ca³e jednostki jêzykowe, by nastêpnie przechodziæ kolejno do ich elementów.
Wykorzystanie naturalnych okoliczno¶ci, tworz±cych okazjonalne sytuacje edukacyjne, inspiruje dziecko, wprowadzaj±c jednocze¶nie w ¶wiat pisma. W tej metodzie nauce czytania towarzyszy nauka pisania.
Punktem wyj¶cia w nauce czytania jest ca³y tekst – krótki i prosty, ale zrozumia³y – oraz jego atrakcyjny kontekst. Opracowane, specjalnie do tej metody, nosz± nazwê „S³onecznej Biblioteki”. Jest to seria 40 ksi±¿eczek przeznaczonych do samodzielnego czytania przez dzieci w wieku przedszkolnym. Wchodz± one w sk³ad 4 zestawów, zró¿nicowanych stale wzrastaj±cym poziomem trudno¶ci.
Nauka czytania i pisania przebiega w trzech etapach:
- zapoznanie dziecka z ca³o¶ci±, która jest ca³y tekst, zdanie, wyraz;
- zapoznanie dziecka ze szczegó³ami: budow± zdania, litery, znaków interpunkcyjnych;
- przechodzenie do budowania ca³o¶ci z wykorzystaniem zdobytej wiedzy.
W procesie nauki czytania i pisania wystêpuj± równolegle nastêpuj±ce czynno¶ci:
- czytanie wspólne;
- czytanie zespo³owe;
- czytanie indywidualne – samodzielne;
- czytanie dzieciom;
- pisanie wspólne;
- pisanie samodzielne;
- pisanie dla dzieci.
Do czytania nauczyciel powinien zaopatrzyæ siê, ewentualnie wykonaæ samodzielnie du¿e ksi±¿ki. Poniewa¿ w³a¶nie tych ksi±¿ek u¿ywa siê do czytania z ca³± grup±. Du¿a ksi±¿ka musi mieæ format A – 3.
Ponadto mo¿na tworzyæ:
- ksi±¿ki wspólnie z dzieæmi,
- albumy,
- karty poetyckie,
- ksi±¿ki w³asnego autorstwa,
- inne pomoce s³u¿±ce do czytania, a wykonane wspólnie
z dzieæmi.
Z nauk± czytania nierozerwalnie zwi±zana jest nauka pisania. Uzasadnienie tego faktu jest nastêpuj±ce:
1. Dzieci ucz± siê rozpoznawania liter i od razu kre¶l± odpowiedni±
literê.
2. Dzieci szybciej zapamiêtaj± wprowadzana literê.
3. Podczas wprowadzania nowej litery i pisania jej dzieci widz± (pracuje wzrok), s³ysz± (pracuje s³uch) oraz pisz± (pracuje rêka).
Mo¿e tak¿e pracowaæ dotyk (litera wypuk³a, wklês³a, kasza manna...) Poznanie wielozmys³owe.
Pierwszym etapem pisania jest ograniczenie p³aszczyzny z góry i z do³u. Pisanie rozpoczynamy od imienia dziecka. W 5-latkach powinno to byæ to byæ pisanie po ¶ladzie. Nastêpnie przechodzimy do pisania z wyrazem (imieniem) u³o¿onym nad liniatur±, w której dziecko pisze wyraz. Ca³y czas nad pisaniem czuwa nauczyciel. Kolejny etap to pisanie samodzielne – prostych wyrazów i w koñcu ca³ych zdañ. Dzieci ucz± siê pisaæ wtedy, gdy pisz± samodzielnie i wówczas, gdy pisze nauczycielka. Litery na pocz±tku piszemy oddzielnie, natomiast dwuznaki razem, u³atwia to dzieciom zrozumienie istoty litery i g³oski oraz analizy syntezy wyrazów. Nauczycielka czuwa nad ca³± nauk± pisania, a pierwszego pokazu ³±czenia liter dokonuje na oczach dziecka.
Nauczyciel pracuj±cy t± metod± zyskuje tak¿e wiele korzy¶ci:
Przede wszystkim:
- dowiaduje siê jakie dzieci ma w grupie,
- dzieci informuj± go o swoich problemach,
- mo¿e poprawiaæ wady wymowy dzieci,
- wzbogaca s³ownictwo dzieci,
- wzbudza zaufanie w¶ród dzieci,
- uczy dzieci wyra¿ania swoich my¶li,
- wprowadza odpowiedni nastrój na zajêciach (radosny lub smutny),
- uczy dzieci cierpliwo¶ci, umiejêtno¶ci oczekiwania na swoj± kolej...
7. Nauka czytania wed³ug metody prof. J. Cieszyñskiej.
Tez± podstawowa tej metody jest pierwszeñstwo nauki odczytywania sylab w ich ró¿nych konfiguracjach. Sylaba to podstawowa jednostka w procesie percepcji s³uchowej. Dziecko nie s³yszy g³osek w izolacji, wiêc nieuzasadnione jest czytanie d¼wiêków, których w rzeczywisto¶ci nigdy nie odbiera drog± s³uchow±. Sylaby, które dziecko poznaje pe³ni± funkcjê wzorca s³u¿±cego do odczytywania wyrazów. Metoda jest wspomagana seri± ksi±¿eczek „Kocham czytaæ” umo¿liwiaj±cych indywidualizacjê procesu dydaktycznego. Wa¿nym aspektem tej metody jest konsekwentne stosowanie wielkich liter drukowanych, które s± ³atwiejsze do ró¿nicowania dla dziecka, brak miêdzy nimi po³±czeñ, co umo¿liwia przeprowadzenie analizy i syntezy wzrokowej. Dzieci samodzielnie dochodz± do odkrycia odpowiednio¶ci miêdzy ma³± a wielk± liter±.
Ilustracje ksi±¿eczek serii „Kocham czytaæ” zosta³y tak pomy¶lane, aby przywo³ywa³y pozytywne doznania dziecka p³yn±ce z obcowania z rodzin±, rówie¶nikami, ¶wiatem zwierz±t i ro¶lin.
Metoda ta wprowadzana jest etapami, odpowiednimi do wprowadzania ka¿dej z liter:
1. powtarzanie (mechanicznie za nauczycielem) wraz z pokazem zapisu graficznego.
2. rozumienie – wskazywanie g³oski przez dziecko.
3. nazywanie – samodzielne czytanie.
Naukê czytania nale¿y rozpocz±æ od liter odpowiadaj±cych wszystkim samog³oskom ustnym. Umo¿liwia to potem wprowadzanie zapisu spó³g³osek w sylabach. Rozpoczyna siê wiêc od pokazania graficznych obrazów samog³osek prymarnych: A, U, I. Odczytuj±c samog³oskê, dziecko zapoznaje siê jednocze¶nie z jej ruchowa wizualizacj±, prezentowan± przez nauczyciela. Nastêpnie wprowadza siê pozosta³e samog³oski: E, O, Y. Wa¿ne jest, aby pokazaæ dzieciom, ¿e samog³oskê U mo¿na zapisaæ na dwa sposoby (U, Ó). Naukê czytania spó³g³osek tak¿e rozpoczyna siê od spó³g³osek prymarnych (P-M), które wprowadzane s± wraz z samog³oskami na sylabach otwartych. Kolejno¶æ wprowadzania liter opiera siê na ksi±¿eczkach serii „Kocham czytaæ”. Wa¿ne jest, aby tak dobieraæ pary liter, aby wykorzystaæ zasadê maksymalnego kontrastu, która u³atwi dziecku ró¿nicowanie liter. Autorka radzi, aby wprowadzaæ dzieciom tak¿e samog³oski nosowe, spó³g³oski miêkkie oraz dwuznaki. Uwa¿a tak¿e, ¿e wraz z nauka czytania sylab powinno siê równolegle prowadziæ æwiczenia globalnego rozpoznawania wyrazów w celu stymulacji pamiêci symultanicznej oraz oddzia³ywania psychologicznego (kszta³towania poczucia w³asnych mo¿liwo¶ci).
Literatura:
1. Kamiñska K., Nauka czytania dzieci w wieku przedszkolnym, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne S.A., Warszawa 2000
2. Bogdanowicz M., Metoda Dobrego Startu, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1989
3. Cackowska M., Nauka czytania i pisania w klasach przedszkolnych, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1999
4. Czytanie i pisanie – nowy jêzyk dziecka, red. Brzeziñska A., Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne S.A., Warszawa 1989
5. Doman G., Doman J., Jak nauczyæ ma³e dziecko czytaæ, „Excalibur” Bydgoszcz 1992
6. Roc³awski B., Nauka czytania i pisania, Glottispol, Gdañsk 1992
7. Cieszyñska J., Kocham uczyæ czytaæ. Poradnik dla rodziców i nauczycieli, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2006
8. Cieszyñska J., Nauka czytania krok po kroku. Jak przeciwdzia³aæ dysleksji, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2001
9. Strona internetowa - Portal Nauczycielki Przedszkola
opracowa³a:
mgr Ewa Lisiñska
|
Ja wykorzystujê zw³aszcza na terapii metodê sylabow± opracowan± perzez Jadwigê Jastrz±b, ona jest wykorzystywana w szkole terapeutycznej za³o¿onej przez autorkê tej metody do nuaki czytania m. in. dzieci dyslektycznych, polecam - przynosi efekty